土耳其语文法

土耳其语文法（土耳其语：Türkçe dilbilgisi）为土耳其语之文法。土耳其语和其他突厥语言如阿塞拜疆语、土库曼语、乌兹别克语、哈萨克语和维吾尔语的语法相似，尽管它们的细节不同。

土耳其语是一种高度凝聚性的语言，因为大部分语法都是通过添加到名词和动词的后缀来表达的。与许多欧洲语言相比，这是非常规律的。

导论

后缀

后缀(ek)附加到词干(gövde)后。

性别

土耳其语是一种性别中立的语言，除了一些性别特定的专业复合词。第三人称单数代词她他它都对应一个土耳其语代词o。由于许多土耳其语中的名字也是性别中立的，因此有可能描述一个没有性别的人。

人称

土耳其语使用第二人称代词，区分不同程度的礼貌，社交距离，年龄，礼貌或对收件人的熟悉程度。

T-V 第二人称区别

家庭成员及朋友使用第二人称单数代名词 sen 相互交谈，成年人使用 sen 来称呼未成年人。 在正式场合中、对长辈或者上司，则应以第二人称复数代名词 siz 称呼，相当于中文的“您”。

敬语

土耳其语的敬语通常跟随在名字后面，特别是当它们指到性别、或特定的社会地位时。 比如 Ahmet Bey（Ahmet先生）、Ayşe Hanım（Ayşe女士）、İhsan Öğretmen（İhsan老师）。

土耳其语术语

• ek "supplement, affix" (notably Turkish has no prefixes)
• yap- "make"
• çek- "pull, draw"

• yapım "construction";
• çekim "[a] pull or draw" (or a "take" in cinema).

• yapım eki "structure-suffix";
• çekim eki "inflection-suffix".

词性

土耳其语"词性"(söz türleri "word-kinds")有九个部分。

1. 名词 (isim 或 ad "name");
2. 代词 (zamir "inner being", 或 adıl 源自于 ad);
3. 形容词 (sıfat "role, quality", 或 önad "front-noun");
4. 动词 (fiil "act, deed", 或 eylem "action" 源自于 eyle- "make, do").
5. 副词 (zarf "envelope", 或 belirteç 源自于 belir- "determine");
6. 介词 (ilgeç 源自于 ilgi "interest, relation");
7. 连词 (bağlaç 源自于 bağ "bond");
8. 助词 (edat, 或 ilgeç);
9. 感叹词 (nidâ [obsolete], 或 ünlem 源自于 ün "fame, repute, sound").

语序

尽管土耳其语传递语句的最常见顺序是主语 - 宾语 - 动词（SOV），但所有六种排列都是有效的（主语和宾语通过大小写后缀区分）。

语素顺序

土耳其语	汉语	英语	注解
Avrupa	欧洲	Europe	一个名词
Avrupalı	欧洲的	of Europe/European	+形容词词根
Avrupalılaş	成为欧洲的	become European	+不及物动词词根
Avrupalılaştır	欧洲化	Europeanise	+及物动词词根
Avrupalılaştırama	无法欧洲化	be unable to Europeanise	+否定动词词根
Avrupalılaştıramadık	我们无法欧洲化	we couldn't Europeanise	分词
Avrupalılaştıramadık		one that is unable to be Europeanised	名词
Avrupalılaştıramadıklar		unable to be Europeanised ones	复数
Avrupalılaştıramadıklarımız		they, who we couldn't manage to Europeanise	第一人称复数所有格
Avrupalılaştıramadıklarımızdan		of them who we couldn't manage to Europeanise	+夺格词根
Avrupalılaştıramadıklarımızdanmış		is reportedly of ours that we were unable to Europeanise	copula in inferential tense
Avrupalılaştıramadıklarımızdanmışsınız		you are reportedly of ours that we were unable to Europeanise	2nd person plural/formal
Avrupalılaştıramadıklarımızdanmışsınızcasına		as if you were reportedly of ours that we were unable to Europeanise	Adverb of equalization/possibility

屈折后缀

复数后缀(çoğul eki)可用于名词以及第三人称动词：

• -ler (前元音和谐：e, i, ö, ü)
• -lar (后元音和谐：a, ı, o, u)

名词

参见：土耳其语词汇 § 名词

词形变化

土耳其语名词没有区分性别。

数词

baş	"head"
başlar	"[some] heads"
beş baş	"five head(s)", but
Beşevler	"Five Houses" (district of Bursa)

Aliler	"Ali and his family"
teyze	"maternal aunt"
teyzem	"my maternal aunt"
teyzemler	"my maternal aunt and her family"

teyzelerim "my maternal aunts"

gün ("day") – İyi günler! ("Good day!")

yıl ("year") – Mutlu yıllar! ("Happy new year!")

所有格

所有格后缀 (iyelik ekleri)

	第1人称	第2人称	第3人称
单数	-(i)m	-(i)n	-(s)i
复数	-(i)miz	-(i)niz	-leri

teyze 的示例 ("maternal aunt")

示例	复合结构	翻译
teyzen	teyze "maternal aunt" + -n "belonging to you (singular)"	"your maternal aunt"
teyzeniz	teyze "maternal aunt" + -niz "belonging to you (plural)"	"your maternal aunt"
teyzelerin	teyze "maternal aunt" + -ler- (plural suffix) + -in "belonging to you (singular)"	"your maternal aunts"
teyzeleriniz	teyze "maternal aunt" + -ler- (plural suffix) + -iniz "belonging to you (plural)"	"your maternal aunts"

fikir	"idea"
fikirleri	"their idea" or "their ideas" or "his/her ideas"

格位

格位与它们词尾

格位	土耳其语	词尾	示例		翻译
通格	yalın ("bare") durum	-∅-	ev ("house")	adam ("man")	"(the) house"	"(the) man"
定性 宾格	belirtme ("clarifying") durumu	-(y)ı-, -(y)i-, -(y)u-, -(y)ü-	evi	adamı	"the house"	"the man"
与格	yönelme ("facing-towards") durumu	-(y)a-, -(y)e-	eve	adama	"to the house"	"to the man"
方位格	bulunma ("being-present") durumu	-da-, -de-, -ta-, -te-	evde	adamda	"at home"	"in/on the man"
离格	çıkma ("going-out") durumu	-dan-, -den-, -tan-, -ten-	evden	adamdan	"from the house"	"from the man"
所有格	tamlayan ("compounding") eki	-(n)ın-, -(n)in-, -(n)un-, -(n)ün-	evin	adamın	"the house's"	"the man's"
工具格	aracılık ("mediation") halı	-(y)le-, -(y)la-	evle	adamla	"with the house"	"with the man"

格位与它们词尾 (已为第三人称结尾的名词)

格位	土耳其语	词尾	示例		翻译
通格	yalın ("bare") durum	-∅-	evi ("his/her house")	adamı ("his/her man")	"(his/her) house"	"(his/her) man"
定性 宾格	belirtme ("clarifying") durumu	-nı-, -ni-, -nu-, -nü-	evini	adamını	"his/her house"	"his/her man"
与格	yönelme ("going-towards") durumu	-na-, -ne-	evine	adamına	"to his/her house"	"to his/her man"
方位格	bulunma ("being-present") durumu	-nda-, -nde-	evinde	adamında	"at his/her home"	"in/on his/her man"
离格	çıkma ("going-out") durumu	-ndan-, -nden-	evinden	adamından	"from his/her house"	"from his/her man"
所有格	tamlayan ("compounding") eki	-nın-, -nin-, -nun-, -nün-	evinin	adamının	"his/her house's"	"his/her man's"

通格

通格(绝对格)结合主格、呼格以及(部分)宾格等格位的用法。通格用于句子上的主题，以及被寻址的人名。通格也用为"不定式的直接宾语"(indefinite direct object)。"定式的直接宾语"(Definite direct object)是在存于"定式的宾格"(definite-accusative case)里：

şiir	"poem"	(absolute case)
Şiir okur.	"S/he reads a poem/poetry."	(absolute case, indefinite direct object)
Şiiri okur.	"S/he reads the poem."	(accusative case, definite direct object)

与格

Birayı	buzdolabına	koy.
the-beer	into-icebox	put
"Put the beer in(to) the fridge."

Güneşin	batışına	bak.
sun's	at-its-sinking	look
"Look at the sunset."

Hükümete	güven.
in-government	trust
"Trust the government."

方位格

方位格在说明"什么地方"(where)，因此对应于英语介词 “at”、“on”，以及 “in”（当"in"不在表示“into”时）。一般以后缀形式置于词尾。

ev "house" → evde "at home"

Buzdolabında	dört	bira	var
in-icebox	four	beer	exist
"There are four beers in the fridge."

离格

kumdan	yapılmış	kale
of-sand	made	castle
"castle made of sand"

açlıktan	öl
of-hunger	die
"die of hunger"

所有格

anne	"mother"
annesi	"her mother"
Ayşe'nin annesi	"Ayşe's mother"

Türkiye'nin Cumhurbaşkanı	"The President of Turkey" (definite)
Türkiye Cumhuriyeti	"The Republic of Turkey" (indefinite)

nikâh yüzüğü	"wedding ring"
altın yüzük	"gold ring"

• Annemizin uzak bir semtte oturmasına rağmen, her gün ona uğruyoruz. // Although our mother lives in a remote neighborhood, we visit her every day."
• Başkanın vermesi gerekiyor. // The president needs to give it.
• Tuğçe bizim Ankara'ya gitmemizi istedi. // Tuğçe wanted us to go to Ankara.
• Ben Alinin camı kırdığı zamanı biliyordum. // I knew when Ali broke the glass.

工具格

Deniz'le konuştuk	"Deniz and we spoke."
çekiçle vur	"hit with a hammer"

Onunla konuştuk

"He and we spoke."

谓语

人称	第1人称	第2人称	第3人称
单数	-(y)im	-sin	—
复数	-(y)iz	-siniz	-ler

示例

dünya "world" → Dünyayız. "We are the world."

çocuk "child" → Çocuklarsınız. "You are the children"

Türk or Türktür	"S/he is Turkish"
Türkler or Türktürler	"They are Turkish"
Türklerdir	"They are the Turks"

Evinizdeyim.
ev-	-iniz	-de-	-yim
house	your (plural)	at (locative case)	I am (1st-sing. predicative)
"I am at your house."

动名词

Konuşmaktayız – "We are in (the act of) speaking."

Savaşmaktayız – "We are in warmaking", that is, "We are at war."

bekle "wait" → bekleme "waiting": bekleme odası "waiting room"

Beklemeniz	lâzım.
your-waiting	necessary
"You have to wait."

Sesini	duymayı	seviyorum.
your-voice-ACC	hearing-ACC	I-love
"I like to hear your voice."

Ülkemizde	nano	teknolojik	ürünler	üretilmeye	başlandı.
In-our-country	nano	technological	products	to-be-produced	began
"Nano-technological products began to be produced in our country."

助动词

土耳其语中的某些动词可以用于增强其它动词的含义，或则将名词与动词黏著成新动词。而这些黏著构成新动词称之为助动词。简明列表说明如下：

动词和名词一起使用以黏著成新动词

• etmek (to do)
• olmak (to be)
• kılmak (to make)
• eylemek (to make)

示例

• farz (assumption) → farz etmek (to assume)
• hak (right) → hak etmek (to deserve)
• af (amnesty) → affetmek (to excuse)
• kayıp (loss) → kaybetmek (to lose)
• terk (leaving) → terk etmek (to leave)
• arz (submission, supply) → arz etmek (to submit, to supply)

如果名词的词根通过黏著的过程发生构词变化，那么词根与词缀之间相邻书写即可。这些用法主要是在阿拉伯语的借词，黏著法可以转换构词为更原始的形式。

在土耳其语中，一个音节里的两个辅音需要加上一个元音才能发音。仅有借词有例外情况，但那些失去原始形式的字词则更常见此种元辅音的构词。此种构词会以两种方式产生：

如果一个单词以两个相同的辅音结尾，则删除其中一个辅音，比如hâll("状态、处境")则变为hâl；aff("赦免、宽恕")变成了af。

如果一个音节以两个不同的辅音结尾，另则在两个辅音之间添加一个元音； 比如，hükm(“判断”)变为hüküm。

例外情况：如以ht、nk、rt、rk等双辅音结尾的单词，比如taht("王座")、renk("颜色")、kart("卡片")，则此两个辅音之间不要添加元音。这种情况的单词大部分是来自波斯语、或西方语言的借词(也有少部分来自阿拉伯语的单词、比如ذَوْق意即zevk("乐趣、快乐")。

范例

名词凝集助动词	新动词	说明
kayıp + etmek	kaybetmek ("to lose")	kayıp ("lost") was originally kayb, an Arabic loanword
haciz + etmek	haczetmek ("to sequester")	haciz ("sequestration") was originally hacz, an Arabic loanword
haz + etmek	hazzetmek ("to relish, enjoy")	haz ("delight") was originally hazz, an Arabic loanword

和其他的动词一起使用以增强其含义的动词：

• -(i)vermek (implies urgency)
• -(e)bilmek (implies ability)
• -(e)durmak (implies continuity)
• -(e)gelmek (implies repetition)
• -(a)kalmak (implies continuity)
• -(e)yazmak (implies a close escape)

范例

• düş- (fall) → düşeyazdım (I almost fell)
• git- (go) → gidiverdim (I just went)
• yavaşla- (slow down) → yavaşlayabilirim (I can slow down)
• yaz- (write) → yazaduruyorlar (they keep on writing)
• söylen- (be told) → söylenegelir (keeps being told)

形容词

语构	土耳其语	英语	中文
属性	yeşil çim	"[the] green grass"	"草绿"
表语	Çim yeşil(dir).	"Grass is green."	"草是绿的"
	Yeşildir çim.

描述性形容词

• var ("existing")
• yok ("not existing")

Gökte	bir	bulut	yok.
in-the-sky	a	cloud	not existing
"There is not a cloud in the sky."

不定形容词

güzel bir gün – "a nice day"

bir güzel gün – "one fine day"

Hiç	param	yok.
no	my-money	there-is-not
"I have no money."

Hiçbir	adam	ada	değildir.
no-one	man	island	is-not
"No man is an island."

比较:

• Bir şey görüyorum. – "I see something."
• Hiçbir şey göremiyorum. – "I can't see anything."

形容词比较法

形容词的比较词组构造法中，同中文及英语等语言一样；分为比较级及最高级。比较级分为正向比较级法、及负向比较级法；同样、最高级也分为正向最高级法、及负向最高级法两种。

比较级

在"正向比较级词组"构造法中，比较基准词在使用离格(后缀)的情形时(tüyden)；副词daha("较多")是可选择性的，除非该"比较基准词"被排除在外。如加daha则置于"比较级形容词"(hafif)之前。。

tüyden	(daha)	hafif
feather-ABL	(more)	light
"lighter than a feather"

在"负向比较级词组"构造法中，副词az("较少")则是必须加在"比较级形容词"(ağır)前；"比较基准词"(kurşundan)仍然使用离格(后缀)的情形时；daha仍然是可选择性、如加daha则置于az之前。

kurşundan	(daha)	az	ağır
lead-ABL	(more)	less	heavy
"less heavy than lead"

最高级

在"正向最高级词组"构造法中"、则在词组前置加副词en("最")来构成；en则置于"最高级形容词"(büyük)之前、"比较基准词"(yalancı)则置于词组最后。

en	büyük	yalancı
most	big	liar
"the biggest liar"

在"负向最高级词组"构造法中"、则在词组前置加副词en("最")来构成；en则置于"最高级形容词"(az)之前、"比较基准词"(güvenilir)则置于词组最后。

en	az	güvenilir
most	less	trust-
"the least trustworthy"

分词

• personal, if they take a suffix of possession;
• impersonal, if they do not.

不定过去时

- akarsu
- çıkmaz
- inilir
- sürdürülebilir turizm

"flowing water", from ak- (to flow)
"cul-de-sac", from çik- (to exit)
"got down from" (sign at rear door of bus), from in- (to go down)
"tourism that can be continued", i.e. "sustainable tourism", from sür- (to go on)

现在式

Silahları çekip
havaya ateş açan
AKP'liler hakkında
yasal işlem başlatılmadı.

Guns pulling-out-and
to-air fire opening
AKP-members about-them
legal process was-not-begun.

—Birgün Halkın Gazetesi, 25 July 2005

未来式

- gelecek hafta
- okuyacağım bir kitap
- okunacak bir kitap

"the week that will come", that is, "next week"
"a book that I shall read", from oku- (to read)
"a book that will be read", from okun- (to be read)

过去式/现在式

- okunmuş bir kitap
- okuduğum bir kitap
- Yaşamın bittiği yer'de hayat

"a book that was read"
"a book that I read/am reading"
"Life in 'the place where life ends'", from bit- (to end)

叠词强化性修饰

土耳其语形容词亦可用强化性(pekiştirme)的前缀叠词来加强其修饰程度。这种用法亦如闽南语修饰语之叠词架构；而叠词之间就以辅音做中介音，规则如下：

假如形容词以辅音字母作开头。其词构是《前缀辅音 + 跟随元音 + m、p、r 或 s(中介辅音) + 重复前缀辅音 + 词尾》。p 则设定为内定默认值，这种是最常见的词构形式。而/r/及/m/这两种形式则很少见。并没有单一的语音规则来支配中介辅音的选择性需求。这种选择性倾向于尽量减少在形容词基底架构中辅音的特征相似性、亦强化响度差异性的显著；特别是第一个"前缀辅音"以及第二个"中介辅音"的语音响度差异：

• siyah ("黑色的") → simsiyah ("漆黑")《si + m + si +yah》
• güzel ("漂亮的") → güpgüzel ("很漂亮")《gü + p + gü + zel》
• temiz ("干净的") → tertemiz ("洁净如针")《te + r + te + miz》
• katı ("坚硬的") → kaskatı ("坚如磐石")《ka + s + ka + tı》

如果形容词以元音开头之，则其前缀由该形容词的元音 + p 所组成。其词构是《前缀元音 + 跟随辅音 + p(中介辅音) + 重复前缀元音 + 词尾》：

• uzun ("长") → upuzun ("很长")

而元音有时也跟著加在辅音之后。其词构是《前缀辅音 + 跟随元音 + (p + (a/e))(中介辅音) + 重复前缀辅音 + 词尾》：

• sağlam ("健康") → sapasağlam ("身体健康") (使用 sapsağlam 亦可)
• yalnız ("独自的") → yapayalnız ("独自一人") (使用 yapyalnız 亦可)
• gündüz ("白天") → güpegündüz ("光天化日") (使用 güpgündüz 亦可)
• çevre ("环境") → çepeçevre ("圆形的") (使用 çepçevre 亦可)
• tıp ("医学/药品") → tıpatıp ("确切地")

亦有一些不规则的"中介辅音"(中缀)形式：

• çıplak ("裸的") → çırılçıplak ("全裸的") (çırçıplak and çırçıplak 亦可)
• sıklam ("淋湿的") → sırılsıklam ("湿漉漉的") (sırsıklam 亦可)
• karışık ("复杂的") → karmakarışık ("十足复杂")
• dağınık ("不整洁") → darmadağınık ("很不整洁") (dapdağınık and dasdağınık 亦可)
• renk ("色彩的") → rengârenk ("五彩缤纷")
• deli (疯狂的") → zırdeli ("疯了")
• parça ("片") → paramparça ("分成多片")

且有些形容词不止有一种叠词强化性"中介辅音"(中缀)形式：

• düz ("平坦的"): düpdüz (24.1%), dümdüz (78.1%) ("很平", 2 形式) (不规则的 düpedüz 亦可)
• yaş ("新鲜的"): yapyaş (44.8%), yamyaş (58.6%) ("很新鲜", 2 形式)
• sefil ("悲惨的"): sepsefil (24.1%), semsefil (6.8%), sersefil (66.6%) ("很惨", 3 形式)
• geniş ("大的"): gepgeniş (77%), gemgeniş (9.15%), gesgeniş (6.8%), gergeniş (5.7%) ("很大", 4 形式)
• topaç ("最佳的"): toptopaç (47.15%), tomtopaç (5.75%), tostopaç (33.3%), tortopaç (3.4%) ("极佳", 4 形式)

这个形容词强化性过程、亦称为叠词强化性语构。上述修饰性语构的变化仅适用于特定的常见形容词（介于100与215之间，具体取决于词语来源），不过不适用于新加入土耳其语的新形容词。然而，当要进行这种语词修饰的变化时，母语人士则是能够创造出新颖的修饰性之语构来。

强化性修饰的过程也存在于另一种突厥语系中的图瓦语里，且其图瓦语"中介辅音"(中缀)只用辅音p而已。

副词

否定副词是değil。 "否定副词"用于"无动词否定句型"、或则var 的句型；而且"否定副词"亦需要适当的人称结尾：

''Evde değilim'' "我不在家" 《''Evde değil-im''》

''Güle güle'' "[Go] smilingly" (said to somebody departing);
''Güle güle kullanın'' "Use [it] smilingly" (said to somebody with a new acquisition);
''Beşe çeyrek kala kalktım'' "To-five a-quarter remaining I-got-up", that is, 
"I got up at a quarter to five";
''Onu yirmi geçe uyudun'' "You slept at twenty past ten" 
(''uyu-'' "sleep", although ''uy-'' "heed").

''Geceyi konuşarak geçirdik'' "The-night talking we-caused-to-pass", that is, 
"We spent the night talking."
''Akıl yürüterek bu sonuca ulaşıyorum'' "By using reason, I arrived at this conclusion"

[the latter is Bülent Ecevit as quoted in Cumhuriyet, 20 July 2005].

''Doğaya en az zarar vererek yaşamak'' "To live while giving the least harm to nature"

[Buğday 杂志, 7–8/2005, no 32].

''Size bir dost olarak söylüyorum'' "To-you a friend as I'm-telling", that is, 
"I'm telling you this as a friend";
''ciddi olarak'' "seriously" (''ciddi'' "serious").

''Bakmadan atlama'' "Don't leap without looking";
''Bakmadan önce atlama'' "Don't leap before looking."
''Bir soruyu cevaplamadan   tartışmak,''
''tartışmadan  cevaplamaktan iyidir''
"A particular-question without-answering     to-debate
without-debating from-to-answer is-good," that is,
"It is better to debate without answering than to answer without debating."

''Baktıktan sonra atla'' "After looking, leap";
''Ayşe baktıktan sonra Neşe atladı'' "After Ayşe looked, Neşe leapt."

''Eve girmekteyken, bir şey hatırladım'' "As I was entering the house, I remembered something";
''Ben eve girmekteyken, telefon çaldı'' "As I was entering the house, the telephone rang."

代名词

数别	单数			复数
人称	第1人称	第2人称	第3人称	第1人称	第2人称	第3人称
通格	ben	sen	o	biz	siz	onlar
宾格	beni	seni	onu	bizi	sizi	onları
与格	bana	sana	ona	bize	size	onlara
方位格	bende	sende	onda	bizde	sizde	onlarda
离格	benden	senden	ondan	bizden	sizden	onlardan
属格	benim	senin	onun	bizim	sizin	onların
工具格	benimle	seninle	onunla	bizimle	sizinle	onlarla

动词

系词

主条目：土耳其语系词

动词词干

源于名词的动词词干

名词	动词
baş "head"	başla- "make a head", that is, "begin"
kilit "lock"	kilitle- "make locked", that is, "lock"
kir "dirt"	kirle- "make dirty"

语音

语音扩展

语音	词尾	注解
反身动词	-(i)n
相互表示	-(i)ş
使役表示	-t	after polysyllabic stems in -l, -r, or a vowel; and
	-dir	in other cases; except:
	-ir, -er, -it	after some monosyllabic stems; and
		there are some other exceptional forms as well.
被动表示	-il	after stemsP ending in a consonant other than -l; otherwise, same as reflexive.

动词词根/词干	新动	语音
bul "find"	buluş "meet"	-uş (reciprocal)
	bulun "be found/present"	-un (reflexive)
yıka "wash (something)"	yıkan "wash oneself"	-n (reflexive)
	yıkanıl "be washed"	-n (reflexive) + -ıl (passive)
kayna "(come to a) boil"	kaynat "(bring to a) boil"	-t (causitive)
öl "die"	öldür "kill"	-dür (causitive)
öldür "kill"	öldürt "have (someone) killed"	-t (causitive, factitive)
ara "look for"	araştır "investigate"	-ş (reciprocal) + -tır (causitive) = (repetitive)

动词词干中的否定与潜在的结构

• negative, by addition of -me;
• impotential, by addition of -e and then -me.

词干负性、无能以及潜在的范式

	英语不定式	英语有限形式
gel-	"come"	"come"
gelme-	"not come"	"do not come"
geleme-	"be unable to come"	"cannot come"
gelebil-	"be able to come"	"can come"
gelmeyebil-	"be able to not come"	"may not come"
gelemeyebil-	"able to be unable to come"	"may be unable to come"

动词的基础

Gelmem "I do not come" (cf. Gelmez miyim "Do I not come?");

Gelmeyiz "We do not come" (cf. Gelmez miyiz "Do we not come?")

问题

疑问助词mi在谓语(I 型)词尾之前(除第三人称复数-ler之外)，不过接在动词II型词尾所构成的完整动词之后：

Geliyor musunuz? "你们来吗？" (不过: Geliyorlar mı? 表示"他们来吗？")

Geldiniz mi? "你们来了吗？"

选择性与命令性语气

合并的选择与命令的语气

数	人称	词尾	示例	英语翻译
单数	第1人称	-(y)eyim	Geleyim	"Let me come"
	第2人称	—	Gel	"Come (you, singular)"
	第3人称	-sin	Gelsin	"Let [her/him/it] come"
复数	第1人称	-(y)elim	Gelelim	"Let us come"
	第2人称	-(y)in(iz)	Gelin	"Come (you, plural)"
	第3人称	-sinler	Gelsinler	"Let them come"

有缺陷的动词 i-

• imiş,
• idi,
• ise.

复合语气时态

• 过去时态:
  • continuous past: Geliyordum "I was coming";
  • aorist past: Gelirdim "I used to come";
  • future past: Gelecektim "I was going to come";
  • pluperfect: Gelmiştim "I had come";
  • necessitative past: Gelmeliydim "I had to come";
  • conditional past: Gelseydim "If only I had come."
• 推理时态:
  • continuous inferential: Geliyormuşum "It seems (they say) I am coming";
  • future inferential: Gelecekmişim "It seems I shall come";
  • aorist inferential: Gelirmişim "It seems I come";
  • necessitative inferential: Gelmeliymişim "They say I must come."

önemli bir şey yapıyorsunuz "You are doing something important";

Önemli bir şey yapıyorsanız, rahatsız etmeyelim "If you are doing something important, let us not cause disturbance."

Bakmakla öğrenilse, köpekler kasap olurdu "If learning by looking were possible, dogs would be butchers."

参考文献

文法

• Robert Underhill. Turkish Grammar. Cambridge, MA: MIT Press. 1976.  "A classic, still used to teach Turkish grammar in many universities."
• Kaya Can. Yabancılar İçin Türkçe-İngilizce Açıklama Türkçe Dersleri. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen ve Edebiyat Fakültesi. 1991.  "Turkish lessons with Turkish-English explanation[s] for foreigners."
• Ekrem Čaušević. Gramatika suvremenoga turskog jezika. Zagreb, CRO: Sveučilišna naklada. 1996.  "A classic, still used to teach Turkish grammar in many universities."
• Aslı Göksel & Celia Kerslake. Turkish: A Comprehensive Grammar. London: Routledge. 2005.  "The most recent comprehensive grammar in English."
• G. L. Lewis. Turkish Grammar. Oxford University Press. 1967. ISBN 0-19-815838-6. 
• G. L. Lewis. Turkish Grammar. Oxford University Press. 2000.  Second edition. Structural differences between the two editions are not named in the second, but appear to be as follows: IV,4 "-çe", VI,7 "Arithmetical terms", XI,16 "-diğinde", and XII,25 "tâ" are new, while XV,1 "Nominal sentences and verbal sentences" in the first edition was dropped.
• Eran Oyal. Sözcüklerin Anlamsal ve Yapısal Özellikleri: Konular, Örnekler, Sorular, Açıklama Yanıtlar (ÖSS ve ÖYS için Dil Yeteneği Dizisi 2). Ankara. 1986.  "Semantic and syntactic properties of words: subjects, examples, questions, answers with explanation (language ability for the university entrance examinations, 2)."
• Atilla Özkırımlı. Türk Dili, Dil ve Anlatım. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. 2001.  "The Turkish language, language, and expression."
• Bengisu Rona. Turkish in Three Months. Hugo's Language Books Limited. 1989. 
• Gerjan van Schaaik. The Bosphorus Papers: Studies in Turkish Grammar 1996–1999. İstanbul: Boğaziçi University Press. 2001. 
• Gerjan van Schaaik (2020). The Oxford Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press.

字典

• İsmet Zeki Eyuboğlu. Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. 1991.  "Etymological Dictionary of the Turkish Language." Expanded and revised second edition.
• H.-J. Kornrumpf. Langenscheidt's Universal Dictionary: English-Turkish, Turkish-English. Istanbul. 1989.  New edition revised and updated by Resuhi Akdikmen.
• Redhouse Yeni Türkçe-İngilizce Sözlük. New Redhouse Turkish-English Dictionary. Redhouse Yayınevi, İstanbul, 1968 (12th ed., 1991).
• Redhouse Büyük Elsözlüğü İngilizce-Türkçe, Türkçe-İngilizce. The Larger Redhouse Portable Dictionary English-Turkish, Turkish-English. Redhouse Yayınevi, İstanbul 1997 (9th printing, 1998).
• Türk Dil Kurumu [Turkish Language Foundation], Türkçe Sözlük, expanded 7th edition, 1983.

其它土耳其语语法资料

• Aksan, Doğan (Hazırlayan) (1983), Sözcük Türleri, TDK, Ankara, 2. Baskı, 288 s.
• Aksan, Doğan (1978), Türkiye Türkçesinde Gelişmeli Sesbilim, (Hazırlayanlar: Atabay, N-Özel, S., Çam, A.-Pirali, N.), TDK, Ankara.
• Atabay, Neşe-Özel, Sevgi-Çam, Ayfer (1981), Türkiye Türkçesinin Sözdizimi, TDK, Ankara, 131 s. (2003), Papatya Yayınları.
• Atalay, Besim (Haz.), (Bergamalı Kadri) (1946), Müyessiretü’l-Ulûm, İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul.
• Banguoğlu, Tahsin (1940), Ana Hatları ile Türk Grameri, İstanbul.
• Banguoğlu, Tahsin (1959), Türk Grameri I: Sesbilgisi, TDK, Ankara, 306 s.
• Banguoğlu, Tahsin (1986), Türkçenin Grameri, TDK, Ankara, 2. Baskı, 628 s.
• Bilgegil, Kaya (1984), Türkçe Dilbilgisi, Dergâh Yayınları, İstanbul
• Bozkurt, Fuat (1995), Türkiye Türkçesi, Cem Yayınevi, İstanbul, 552 s.
• Burdurlu, İbrahim Zeki (1982), Uygulamalı Cümle Çözümlemeleri, İstanbul.
• Delice, H. İbrahim, (2003), Türçe Sözdizimi, Kitabevi, İstanbul, 248s.
• Demiray, Kemal (1964), Türkçe Dilbilgisi, Ankara.
• Demircan, Ömer (1996), Türkçenin Sesdizimi, Der Yayınları, İstanbul, X+196 s, (2002) Der Yayınları.
• Demircan, Ömer (1979), Türkiye Türkçesinin Ses Düzeni Türkiye Türkçesinde Sesler, Ankara
• Demircan (1977), Ömer, Türkiye Türkiye Türkçesinde Kök-Ek Bileşmeleri, TDK, Ankara
• Deny, Jean (1992), Grammaire de la Langue Turque, Dialecte Osmanli, Paris, 1920, 1216 s.
• Develi, Hayati (2001), Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 1-2, Kitabevi.
• Deny, Jean (1941), Türk Dili Grameri, (Osmanlı Lehçesi), Çev.: Elöve, A.U., İstanbul
• Deny, Jean (1995), Türk Dili Gramerinin Temel Kuralları, (Çeviren: Oytun ŞAHiN), TDK, Ankara, XII+164 s.
• Dilmen, İbrahim Necmi (1930), Türkçe Gramer, İstanbul, 2 cilt.
• Dizdaroglu, Hikmet (1976), Tümcebilgisi, TDK, Ankara, 522+2 s.(doğru-yanlış cetveli).
• Dizdaroglu, Hikmet (1988), Türkçede Sözcük Yapma Yolları, Ankara, 1962.
• Eckmann, János, Çağatayca El Kitabı, (Çeviren: Günay Karaağaç), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul, XVI+288 s.
• Ediskun, Haydar (1992), Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 4. Baskı, 407 s.
• Elöve, Ali Ulvi (Çeviren), (Jean Deny) (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi), TDK, İstanbul, XXII+1142+İlâve Doğru-Yanlış Cetveli)+XLI+A-G (İçindekiler).
• Emecan, Neşe (1998), 1960'tan Günümüze Türkçe, İstanbul.
• Emre, Ahmed Cevat (1945), Türk Dilbilgisi, TDK, İstanbul, XIX+613 s.
• Ergin, Muharrem (1987), Osmanlıca Dersleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 9. Baskı, VIII+124+236+16 s.
• Ergin, Muharrem (1985), Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 5. Baskı, XXVIII+407 s.
• Gabain, Annamarie (1988), Eski Türkçenin Grameri, (Çeviren: Mehmet Akalın), TDK, Ankara, XXIII+313 s.
• Gencan, Tahir Nejat (1966), Dilbilgisi, TDK, İstanbul, XV+412 s, (2001), Ayraç Yayınları .
• Göğüş, Beşir (1969), Faydalı Dilbilgisi, I-II-II, İstanbul
• Göknel, Yüksel (1974), Modern Türkçe Dilbilgisi, İzmir
• Grönbech, K. (1995), Türkçenin Yapısı, (Çeviren: Mehmet Akalın), TDK, Ankara, 148 s.
• Hacıeminoğlu, M. Necmettin (1984), Türk Dilinde Edatlar, Milli Eğitim Bak., İstanbul, 3. Baskı, VIII+335+1 s.
• Hacıeminoğlu, Necmettin (1991), Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller (En Eski Türkçeden Çağdaş Türk Şivelerine Kadar), Kültür Bak., Ankara, 279 s.
• Hatiboğlu, Vecihe (1981), Türk Dilinde İkileme, TDK, Ankara, 2. Baskı, 120 s.
• Hatiboğlu, Vecihe (1981), Türkçenin Ekleri, TDK, Ankara
• Hatipoğlu, Vecihe (1972), Türkçenin Sözdizimi, Ankara
• Karahan, Leyla (1991), Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Karaağaç, Günay (2003), Çağatayca El Kitabı, Akçağ Yayınları.
• Koç, Nurettin (1996), Yeni Dilbilgisi, İstanbul.
• Kononov, A. N (1956)., Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnogo Yazıka, Akademiya Nauk SSSR Institut Vostokovedeniya, Moskva-Leningrad, 569 s.(Tıpıkbasım (2001), Multilingual, İstanbul)
• Korkmaz, Zeynep (1994), Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, TDK, Ankara, Üçüncü baskı, X+92 s.
• Kornfilt, J. (1997), Turkish, London:Routledge.
• Kutluk, İbrahim (1976), Sözcük Türleri I, (D. Aksan-N.Atabay-S.Özel ile), Ankara
• Kükey, Mazhar (1975), Türkçenin Sözdizimi, Ankara
• Lees, Robert B. (1961), The Phonology of Modern Standard Turkish, Indiana University, Bloomington, Mouton and Co. The Hague, Netherlands, VII+76 s.
• Lewis, G.L. (1967), Turkish Language, Oxford University Press.
• Mungan, Güler (2002), Türkçede Fiillerden Türetilmiş İsimlerin Morfolojik ve Semantik Yönden İncelenmesi, Simurg Yayınları.
• Nash, Rose (1973), Turkish Intonation, Mouton.
• Özden, Ragıp Hulusi (1938), Tarihsel Bakımdan Öztürkçe ve Yabancı Sözcüklerin Fonetik Ayraçlaır I, İstanbul, 21 s.
• Özel, Sevgi (1976), Sözcük Türleri II, (D. Aksan-N.Atabay ile), Ankara.
• Özel, Sevgi (1977), Türkiye Türkçesinde Sözcük Türetme ve Birleştirme, Ankara.
• Selen, Nevin (1979), Söyleyiş Sesbilimi, Akustik Sesbilimi ve Türkiye Türkçesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Swift, Llyod B. (1963), A Reference Grammar of Modern Turkish, Indiana University, Bloomington, Mouton and Co. The Hague, Netherlands, 267 s.+4 Analyses (Tables).
• Şimşek, Rasim (1987), Örneklerle Türkçe Sözdizimi, Trabzon.
• Tansu, Muzaffer (1941), Türk Dilinin Entonasyonu: Tecrübi Etüd, Ankara.
• Tansu, Muzaffer (1963), Durgun Genel Sesbilgisi ve Türkçe, Ankara.
• Tekin, Talat (1988), Orhun Yazıtları, TDK, Ankara, XIV+200+23+4 s.(Yazıtların Kopyası)
• Tekin, Talat (1994), Türkoloji Eleştirileri, Doruk Yayınları, Ankara.
• Tekin, Talat (1995), Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Kültür Bak. Simurg, Ankara, 192 s.
• Timurtaş, Faruk K. (1987), Osmanlı Türkçesi Giriş I (Eski Yazı—Gramer—Aruz—Metinler), Umur Reklamcılık ve Matbaacılık, İstanbul, 9. Baskı, XVI+232+176 s.
• Timurtaş, Faruk K., Osmanlı Türkçesi Grameri III (Eski Yazı ve İmlâ—Arapça—Farsça—Eski Anadolu Türkçesi), Umur Reklamcılık ve Matbaacılık, İstanbul, 3. Baskı, XV+469 s.
• Timurtaş, Faruk K. (1983), Osmanlı Türkçesi Grameri III, (5. Baskı), Umur Reklâmcılık, İstanbul
• Timurtaş, Faruk Kadri (1994), Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl (Gramer-Metin-Sözlük), Enderun Kitabevi, İstanbul.
• Şahin, Hatice (2003), Eski Anadolu Türkçesi, Akçağ Yayınları.
• Underhill, R. (1976), Turkish Grammar, Mass: The MIT Press.

参阅

• 破格构文(句法混合；破格文体)

外部链接

• 开放目录项目中的“Turkish dictionaries”
• 开放目录项目中的“Turkish language”
• Turkish tools